के EV असुरक्षित नै हुन त ?

 

नेपालमा विद्यूतिय सवारीसाधनको इतिहास निकै लामो छ । छिमेकी राष्ट्र चिनको सहयोगमा बनेको त्रिपुरेश्वर सुर्यविनायक ट्रलिबस सेवालाई पहिलो विद्युतिय सवारीसाधनको रुपमा लिन सकिन्छ । पछिल्लो समय विद्युतिय सवारीसाधन विभिन्न क्षेत्रमा प्रयोग हुदै आएका छन् । पहिलोपटक सार्वजनिक सवारीसाधनको रुपमा विद्युतिय गाडी EV लाई सुन्दर यातायातले भित्र्याएको थियो जुन एउटा एतिहासिक कदम थियो । पछिल्लो समय ईभीको प्रयोग सार्वजनिक यातायातमा बढेको देखिन्छ जुन हाम्रो लागि एउटा राम्रो संकेतको रुपमा देख्न सकिन्छ जसले आर्थिक वर्ष 2081-82 मा पेट्रोलियम पदार्थको आयात घटाएको थियो । पछिल्लो समय निजि सार्वजनिक र साना मालबाहक गाडीको रुप इभि प्रयोग हुदै आएका छन्। इभिको प्रयोग तिव्र रुपमा बढेसँगै इभिका दुर्घटना पनि बढेको देखिन्छ  जुन दुर्घटनामा कैयौ मानिसले ज्यान गुमाएका  थिए भने कैयौं घाइते भएका थिए।

सन् 2023 बाट यताका केही इभिका दुर्घटना हेर्ने कहि मानवीय कमजोरी त कहि टेक्निकल समस्याले दुर्घटना भएको देखिन्छ ।
2023 सेप्टेम्बरमा सिन्धुली देखि काठमाडौ आउदै गरेको इभि बिपि राजमार्गमा दुर्घटनामा पर्छ उक्त इभिमा सवार 11 जना घाइते भएका थिए। यस्तै 2023 मै MG Motor को MG ZS EV बुढानिलकण्ठ नगपालिका चार्जिङ्ग गरिरहेको अवस्थामा  आगलागी हुन्छ। यस्तै खालको दुर्घटना सितापाइलामा 2024 अक्टोबरमा दोहोरिन्छ Seres 3 EV एक्कासि आगलागीमा पर्छ ।

मे 2025 मा पोखरा महानगरपालिका 32 मा ईभि माइक्रो दुर्घटनामा परेको थियो जसमा 3 जनाले ज्यान गुमाउन परेको । तिव्र गतिमा रहेको गाडि आधीहुरिका कारण नियन्त्रण गुमागदा दुर्घटनामा परेको थियोे । मे 2025 मै चितवनमा ईभि कार बससँग ठोक्किएर  ईभी चालकको ज्यान गएको थियोे । 2025 जुन कलंकी Edify स्कुलमा testing मा रहेको SRM electric microvan एक्कासि accelerate हुदा एक जना विद्यार्थीको ज्यान गएको थियो भने सात जना विद्यार्थी घाइते भएका थिए। मार्च 2025 मा अर्घाखाँचीको छत्रदेव गाउँपालिकामा बिहेमा सरिक हुन गएको ईभि दुर्घटनामा परेको थियो जसमा ९ जना घाइते भएका थिए।

यस्तै नेपालको ईभी इतिहासकै सबैभन्दा धेरै मानवीय क्षति 21 जुन 2025 मा चितवनमा हुन्छ । जहाँ ईभि र विपरीत दिशाबाट आएको बस ठोक्किन्छन्  र सात जनाले ज्यान गुमाउन पुग्छन्  र 25 जना घाइते हुन्छन् ।यसमा ईभिको तिव्र गति र लेन अनुशासन पालना नगरेको भन्ने प्ररम्भिक कारण आउँछ। जुन महिना मै चन्द्रनिगाहपुर रौतहटमा ईभि र कार्गो ट्रक एक आपसमा ठोक्किएर 3 जनाले ज्यान गुमाएका थिए। यस्तै अप्रिल 2025 मा  मकवानपुरगढि गाउपालिका 2 मकवानपुरमा ईभि दुर्घटनामा पर्छ र दुई जनाको ज्यान गएको थियो भने 14 जना घाइते भएका थिए।

यी घटनाहरु हेर्ने हो भने पनि नेपालमा व्यबसायिक रुपमा फस्टाएको ईभि बजारको छोटो समयमा यस्ता दुर्घटना हुनु नकारात्मक कुरा हो। पछिल्लो समय ईभिका दुर्घटना प्रति लेखिएका समाचार भिडियोहरू सामाजिक संजालमा धेरै पाउन सकिन्छ जुन धेरै समाचार भिडियोहरू ईभी प्रति नकारात्मक कुराहरूको प्रचारप्रसार गरेको भेटिन्छ। तर कारण खोज्न भने कुनैपनि मिडिया आएका छैनन् । आउनुस आज केहि दुर्घटनाका बारेमा विश्लेषण गरौँ ।

कस्ता ईभि दुर्घटनामा परेका छन् त?
विगतका दुर्घटना हेर्ने हो भने सार्वजनिक सवारीसाधनमा प्रयोग भइरहेका ईभी दुर्घटनामा परेको धेरै मात्रामा देखिन्छ । सार्वजनिक ईभिको तुलनामा निजिको दुृर्घटना दर भने न्यून रहेको छ। मानवीय क्षति सार्वजनिक ईभि दुर्घटनामा धेरै भएको देखिन्छ निजीमा भन्दा ।

किन भइरहेका छन् ईभि दुर्घटना?
दुर्घटना हुनुमा धेरै कारणले गर्दा हुन सक्छन् ।समाचारमा ईभि नै दुर्घटनाको कारण हो भन्ने होइन । विभिन्न घटनालाई हेर्ने हो भने ईभी दुर्घटना पर्नुको मुख्य कारण नै तिव्र गति नै हो । ईभिको efficiency धेरै हुने र केहि क्षण भरमै तिव्र गतिमा कुद्न सक्नु ईभीको विषेशता हो । ICEs भन्दा ईभको गति तिव्र हुने हुदा र पेट्रोल गाडि जस्तो गियर परिवर्तन गरिरहनुपर्ने झन्झट नहुदा चालकले इभिलाई तिव्र गतिमा चलाएको हुनुपर्छ । अर्को कारण विगतमा पेट्रोल गाडि चलाएका चालक नै इभि चलाउने भएकाले  उनिहरू ईभी technology सँग अनुभव नभएर दुर्घटना परेको पनि हुन सक्छ । यी त भए मानवीय कारण यसबाहेक बाटोको अवस्थाले गर्दा पनि कैयौं गाडिहरू दुर्घटनामा परेका छन् । सडक सुरक्षामा राज्यले गर्नुपर्ने लगानी न्यून रुपमा गरेको पाइन्छ । साघुरो बाटो खाल्डाखुल्डी भएको बाटोमा बढि सवारीसाधन दुर्घटनामा परेको देखिन्छ । बुढानिलकण्ठमा चार्जिङ्गमा रहेको इभि दुर्घटना भने अलि फरक छ ।उक्त  घटनामा भने चार्जिङ्ग गरिरहे ठाउँ , ग्रउन्डीङ्ग र स्टान्डर्डलाई फलो गरेर निर्माण गरिएको थियो थिएन भन्ने कुरामा  भर पर्छ र अर्को भनेको पावर सप्लाईको गुणस्तरीयता माथि पनि संका गर्न सकिन्छ । ईभी गाडिमा आगलागी हुनुमा मुख्यतया प्रयोग भएको ब्याट्री , तार र तारको इन्सुलेसनमा भर पर्छ । यी सबै कुरा गर्दा ईभिमा समस्या नै हुदैन भन्न खोजेको होइन हजारौं गाडिमा एकदुई गाडिमा समस्या देखिन्छन्।

ईभि सामाजिक संजाल र भ्रामक समाचारमा भनेको जस्तो असुरक्षित छन् त?
ईभि बजारमा आउनु भन्दा पहिले विभिन्न प्रकारका टेस्टिङ पार गरेका हुन्छन्  जसले ईभकोविस्वासनियता ठुलो टेवा पर्याउने काम गर्छन् । नियामक निकायले नियमन गरेर सुरक्षित छ भनेर बजारमा व्यापारका लागि आउन अनुमति दिएपछिमात्र बजारमा आउने गर्छन्। कुनै देश , ब्रान्ड , ईभि लक्षित गरेर समाचार बनाइनु एक संकाको विषय भने पक्कै हो। ईभिमा Regenerative breaking हुने हुनाले पेट्रोल गाडिको भन्दा छिटो काम गर्ने हुन्छ जसले ईभिको सुरक्षामा झन् टेवा पुर्‍याउन मद्दत गर्छ। सनसनीपुर्ण समाचारमा भनेजस्तो ईभि असुरक्षित छैनन् ।

अन्त्यमा नेपालमा वर्षेनी धेरै मानिसले सडक दुर्घटनामा ज्यान गुमाइरहेका छन् । सम्पुर्ण सवारी चालकले सडक नियम पालना गरेर सवारीसाधन चलाउने र सरकारले सडकलाई periodic रुपमा मर्मत गर्ने हो भने पनि ईभि दुर्घटना मात्र होइन सम्पूर्ण सवारी दुर्घटना न्युनिकरण गर्न सकिन्छ ।